De Cananga odorata (of Unona odoratissimum) is een snelgroeiende boom die tot 25 meter hoog kan worden. De boom bloeit met lange groengele bloemen. Deze prachtige bloemen, die het hele jaar door aan de boom bloeien, verspreiden een fascinerende, bedwelmende geur. De boom is daarom gewild in tuinen en als parkboom. De boom is oorspronkelijk te vinden in een groot gebied vanaf Thailand richting oosten tot in de Pacific. Op de Filippijnen ontstonden de eerste plantages rond 1860.

Tegenwoordig wordt de Cananga ook in andere tropische streken gecultiveerd, met name voor de olie. Madagascar (vooral op het eiland Nosy Bé), de Comoren en Réunion zijn belangrijke producenten van ylang-ylang olie. Van oudsher worden bloemen van de canangaboom in kokosvet geweekt, dat de beroemde Makassar haarolie oplevert en dat op Tahiti bekend staat onder de naam ‘monoi motoi’. Het geeft glans aan huid en haar. Daarnaast kent men in Indonesië een soort zalf op basis van kokos met ylang-ylang en kurkumabloemen (‘borri-borri’) dat beschermt tegen koortsen en huidaandoeningen. In Indonesië is het traditie om cananga bloemen op het huwelijksbed te strooien vanwege de zinnelijke geur.

Van de canangaboom (Cananga odorata) worden twee vormen onderscheiden, de wilde en de gecultiveerde soort. Ook van de wilde vorm worden de bloemen verzameld voor destillatie, maar de grotere en geuriger bloemen van de gekweekte vorm zijn het meest interessant. De gekweekte boom komt ook sneller tot bloei komt (al na twee jaar). Onder de gecultiveerde variëteiten van de cananga zijn twee groepen te onderscheiden:

De C. odorata forma genuina met afhangende takken. Deze soort produceert de ylang-ylang olie.
De C. odorata forma macrophylla met rechte takken en grote bladeren. De bloemen van deze soort produceren cananga olie. Deze wordt o.a. gewonnen op Java, Fiji en Samoa.
De bloemen bevatten de meeste olie en hebben de fijnste geur als ze 14 dagen geopend zijn en de kleur van de bloemen van groen naar geel is veranderd. De bloemen worden in de vroege ochtend met de hand verzameld en moeten direct worden gedestilleerd. De destillatie van ylang-ylang olie wordt meestal in fracties uitgevoerd. Maar steeds meer komt er een complete olie op de markt. Voor fractionering wordt de destillatie onderbroken en de olie verzameld. Een reden voor fractionering is dat de parfumindustrie gebruik kan maken van de verschillende geuren. Elke fractie levert een andere geur op.

Er zijn minstens 5 kwaliteiten die gedurende het destilleren worden gewonnen. Elke keer wordt de destillatie gestopt (‘gefractioneerd’) om de olie te verzamelen:

Ylang-ylang ‘extra’ – na 1 tot 1,5 uur
Ylang-ylang I – na 3 tot 4 uur
Ylang-ylang II – na 6 tot 8 uur
Ylang-ylang III – tot 12 uren
Ylang-ylang ‘compleet’
Zeer zelden wordt er een ylang-ylang ‘extra supérieur’ aangeboden: een ylang-ylang die maar een kwartier is gedestilleerd en de meest vluchtige aromatische bestanddelen bevat. Een ylang-ylang ‘compleet’ kan duiden op een samenvoeging van verschillende fracties of is een complete olie die 2 tot 7 uren is gedestilleerd.

Canangaolie wordt eigenlijk nooit gefractioneerd. In de fracties ervaart men geurverschillen en verschillen in chemische samenstelling: de ‘extra’ en de I bevatten relatief veel waardevolle esters en ethers en de laatste fracties bevatten meer sesquiterpenen. Sesquiterpenen zijn zwaarder en hebben meer tijd nodig in het destillatieproces om meegenomen te worden met de stoom. Ylang-ylang II en III zijn meestal ook iets stroperiger en rokerig van geur.

Voor de aromatherapie is de ‘compleet’ en de ‘extra’ fractie het meest interessant. De gewilde ‘extra’ kwaliteit wordt nog wel eens vervalst met I, II en III en met synthetische verbindingen. Of de canangabloemen worden vermengd met bloemen van andere planten zoals de klimmende ylang-ylang (Artabotrys uncinatus). Ylang-ylang is een bloemenolie en werkt herstellend en regulerend. In feite zijn dat eigenschappen voor alle bloemenoliën zoals ook roos en jasmijn. Daarnaast zijn de ontspannende en krampstillende werking van ylang-ylang olie belangrijke eigenschappen. De geur van ylang- ylang maakt enigszins euforisch en ontremt bij onzekerheid en verzacht gevoelens als woede en irritatie. Een massage met ylang-ylang ontspant en laat je het eigen lichaam weer voelen. Vooral bij mensen met veel stress is ontbreekt vaak het lichaamsgevoel. Hartklachten kunnen een symptoom zijn bij chronische stress (zoals hoge bloeddruk, tachycardie en nerveuze hartkloppingen). Ylang-ylang heeft hierbij de reputatie herstellend en regulerend op het hart te werken (Jung 2013, Tan 2015). Mogelijk heeft dit o.a. te maken met een verhoogde afgifte van serotonine (Zhang 2018).

Toepassing

In de aromaverdamper: geeft ylang-ylang een bloemige, zoete en opvallend prikkelende geur. De geur is delicater dan haar zusje, de cananga. Ylang-ylang hoeft niet gemengd te worden maar past zeer goed bij kalmerende en stabiliserende houtoliën als ceder, copaiba en sandelhout, maar ook bij opmonterende citrusoliën als bergamot, citroen en sinaasappel. Als verdamping werkt ylang-ylang ontspannend (Hongratanaworakit 2004) en opmonterend bij alle aan stress gerelateerde aandoeningen, bij onrust (Gnatta 2014), angst (Zhang 2016), depressie en slapeloosheid. De olie geeft een gevoel van warmte en geborgenheid. Op de luchtwegen werkt ylang-ylang ontspannend op een snelle en verdiepte ademhaling (hyperpnoe).

Op de huid: zie algemene toepassingsregels. Ylang-ylang is in de huidverzorging geschikt bij een gecombineerde, droge en/of vettige huid (balanceert het sebumgehalte). Daar de olie licht ontstekingsremmend en ontstoppend werkt, kan het een verstopte huid (acne, seborroe, roos) verbeteren. In een massage (alleen of samen met neroli, jatamansi, scharlei of lavendel) ontkrampend en ontspannend (Hongratanaworakit 2006) bij hartklachten (zoals hartkloppingen, tachycardie), maar ook bij menstruele krampen en PMS. Hierbij is ylang-ylang ook licht pijnverdovend. De vaatverwijdende/ontspannende werking is toe te passen bij hoge bloeddruk. Hoewel ylang-ylang van zichzelf niet stimulerend is, bezit de delicate geur een licht (seksueel) euforiserende werking dat bij veel mensen het seksleven kan oppeppen. Een massageolie met ylang-ylang past hierbij.

In het bad: zie algemene toepassingsregels. Te gebruiken als parfum, maar ook bij de behandeling van nerveuze spanningen en lichte hartklachten en huidontstekingen.

Dosering

In de aromaverdamper: enkele druppels naar eigen voorkeur .

Op de huid: maximaal 4 % (1 % op beschadigde huid) – bij lokaal gebruik.

In het bad: maximaal 10 druppels in een vol bad.

Zie algemene toepassingsregels

Overdosering en bijwerkingen

Bij de aanbevolen dosering is ylang-ylang niet toxisch en niet irriterend op de huid. Er bestaat een risico op overgevoeligheidsreacties op een gevoelige of huid of bij dermatitis. Vermoedelijk is de verbinding isoeugenol daarvoor verantwoordelijk (Tisserand 2014). Te hoge doseringen kunnen leiden tot hoofdpijn en misselijkheid.

Waarschuwingen

Ylang-ylang is af te raden op een zeer gevoelige of beschadigde huid. Wenselijk is de aanbevolen dosering niet te overschrijden.