De bergamot is een kleine boom die meestal tot een hoogte van 4 – 5 meter gesnoeid wordt. De boom heeft brede en ovale bladeren en witte, zoet geurende bloemen en enigszins peervormige vruchten met een groen-gele kleur. De boom wordt gekweekt in het zuiden van Italië, in de streek ten zuiden en oosten van Reggio de Calabria. Hier groeit de boom in de kustgebieden, beschermd tegen de koude wind uit het noorden met milde winters, veel zon en warmte. Maar liefst 90 % van de wereldproductie aan bergamot komt uit Calabrië. De andere 10% komt uit landen als Argentinië, Guinee en Ivoorkust, maar olie uit deze gebieden wordt gezien als een mindere kwaliteit.
De bergamot is niet in het wild te vinden. Het is een kruising van minstens twee andere citrussoorten. Maar wie de ouders van bergamot zijn is nog steeds niet duidelijk. De bergamot kan een kruising zijn tussen de bittere sinaasappel (Citrus x aurantium) en de zoete limoen (Citrus limetta), de citroen (C. limon) of mogelijk de cedraat (Citrus medica).
Er bestaan in Calabrië drie variëteiten van de bergamot: castagnaro, femminello en fantastico (inserto). Veel femminello en castagnaro is vervangen door fantastico, een kruising tussen beide anderen. Deze fantastico produceert jaarlijks veel vruchten en bevat veel essentiële olie in de schil. De olie van de femminello wordt echter gezien als de fijnste kwaliteit.
Ook herkomst en naamgeving van de bergamot zijn niet eenduidig. Het kan zijn dat de Arabieren de bergamot al in de 10e eeuw de boom in het zuidelijk deel van Italië hebben geïntroduceerd. India wordt wel genoemd als herkomstland. De naam bergamot, van het Italiaanse bergamotta, zou kunnen zijn afgeleid van het Turkse Beg-âr mû dî, prins der peren. Er was een perensoort op Sicilië met de naam bergamotta en waarvan de vruchtvorm leek op de citrusvrucht. In de 17e eeuw wordt de naam van de peer overgedragen op de bergamot. Andere veronderstellingen zijn een verwijzing naar de stad Bergamo in noord Italië of Berga in Spanje. Rond 1700 werd de bergamot al commercieel gekweekt voor de olie in de schil. Trouwens, het blad van de bergamot geeft ook een essentiële olie, petitgrain bergamot.
Bergamot in West-Europa is bekend geworden door een geurwatertje. Rond 1675 ontwikkelde de Italiaanse immigrant Paolo Feminis een geurwater op basis van bergamotolie, Aqua mirabilis. Hij emigreerde naar Keulen waar zijn schoonzoon Giovanni Maria Farina dit geurwater vercommercialiseerde onder de naam Eau- de-Cologne (Keuls water). De productie gaat terug tot 1709. Het werd een groot succes. In 1803 creëerde een zekere Wilhelm Mühlens, een parfumeur uit Keulen, een andere eau- de-cologne en verkreeg het recht op de naam Farina. Na een juridische strijd tussen de beide firma’s verandere Mühlens de naam in 4711 (in 1881). Dus dit is niet de originele eau-de- cologne.
Bergamotolie is een citrusolie die zich duidelijk van andere andere citrusoliën onderscheidt. Het bevat meer dan 300 verschillende verbindingen en is de enige citrusolie die de verbinding limoneen niet als hoofdbestanddeel heeft. De belangrijkste verbindingen zijn linalyl acetaat en linalool dat ook de hoofdverbindingen zijn in de olie van echte lavendel. De werkingen van beide oliën komen ook verbazend overeen.
Naast de geperste olie bestaat er ook een gedestilleerde bergamotolie onder de naam FCF bergamot (FuroCoumarinFree). Deze gedestilleerde olie bevat geen of nauwelijks fototoxische furocoumarinen. Dat maakt de olie veilig in de zon, echter de geur van deze FCF bergamot is duidelijk inferieur aan de geperste olie.
Bergamot is een klassieker in de aromatherapie. De olie is tegelijktijd verfrissend, kalmerend en opmonterend. Een goede olie bij spanning, lusteloosheid en somberheid. Één van de toepassingen van bergamotolie is bij (winter) depressies. Mogelijk kan de olie het gehalte aan serotonine en dopamine te verhogen. Bergamot bij winterdepressies past goed omdat mensen met winterdepressies een grotere gevoeligheid voor geur hebben (Lv 2013) en daar past de zachte frisse bergamotgeur goed bij. Een beetje licht in de duisternis. De eerste publicaties over het vermogen van bergamot stress, onrust en angst te verminderen zijn van de Italiaanse professor Paolo Rovesti (1902 – 1983) van de Universiteit van Milaan. Hij nam waar dat ook verdamping van essentiële oliën, waaronder bergamot, een effect had op hartslag, pols en bloeddruk en een positief effect had op depressiviteit en angststoornissen. Latere studies bevestigen deze opmonterende en kalmerende eigenschappen van bergamot. Voorbeelden zijn bergamot bij vermindering van depressieve gevoelens bij ouderen (Xiong 2018), verminderde spanning in wachtkamers (Han 2017), en een kalmerende werking vlak voor een operatie (Ni 2013). Een kalmerende werking bij stress en onrust door afname van het stresshormoon cortisol (Watanabe 2015). Bergamot kan zelfs bij mensen met hoge bloeddruk de bloeddruk verlagen bij stress en spanning via verdamping (Hwang 2006).
Bergamot is een fijne olie in de palliatieve zorg door de verfrissende, opmonterende en 92 kalmerende kwaliteiten van de olie. De oogst van de bergamotvrucht ligt in Calabrië zo tussen december en maart. De opbrengst aan essentiële olie is 0,5 %. Dat wil zeggen dat er rond de 200 kilo of meer verse schillen nodig zijn voor 1 kilo bergamotolie. De kleur van deze olie is lichtgroen tot groen-geel, die donkerder wordt naarmate de olie verouderd. De geur is fris en levendig, fruitig, zoet met een duidelijke citrusnoot. Bergamot is een belangrijke en populaire olie in de parfumindustrie. Het geeft een kenmerkende frisse en zoete topnoot aan geurmengsels. Vooral eau-de-colognes en eau- de-toilettes bevatten vaak bergamot. Maar kent ook andere toepassingen. Zo bestaat er geen Earl Grey thee zonder bergamot. Lange tijd was bergamot een onderdeel van zonneproducten. Vanwege de fototoxische werking van bergamot op de huid wordt dat niet of nauwelijks meer gedaan. Marmelade, siroop, likeuren kunnen worden gearomatiseerd met bergamotolie.
In de aromaverdamper: brengt bergamot frisheid en heeft een uitgesproken positief effect op mensen met somberheid en depressies, geïrriteerdheid, stemmingswisselingen, onrust, angsten en symptomen die door stress ontstaan. Door de harmoniserende eigenschappen is de olie in te te zetten bij lusteloosheid, vermoeidheid maar ook bij hyperactiviteit. De olie is puur al aangenaam om te verdampen, maar de ontspannende werking wordt versterkt in combinatie met lavendel en/of mandarijn. De olie past verder bij alle dennenachtigen, geranium, ceder en sandelhout. De omgevingslucht wordt daarbij ook nog gezuiverd van microben. De olie verlicht spanningshoofdpijn, verbetert slaap, ook voor kinderen. Het rendement van bergamot wordt verhoogd door de olie een paar keer per dag een uur te verdampen. Bergamot en de verbinding bergapteen is duidelijk ontstekingsremmend bij longinfecties bij mensen met cystic fibrosis (taaislijmziekte). Zogenaamde ontstekingsbevorderende cytokinen zijn bij mensen met taaislijmziekte verhoogd en bergamot/bergapteen verhindert de productie (Borgatti 2011). De olie is zeer geschikt om te verdampen.
Op de huid: zie algemene toepassingsregels. Bergamot past bij een vettige huid. Ook een oudere huid met rimpels kan baat hebben bij een huidolie met bergamot. Bij een jeukende huid kan bergamot goed worden gemengd met lavendel. Masseer met een huidolie met bergamot bij spierspanningen die ontstaan door stress. Bergamot kan op de huid meehelpen chronische pijn te verminderen, ook de neuropathische pijn bij tumoren (Bagetta 2010). Bergamot is ontstekingsremmend (Han 2017) en kan mogelijk lichttherapie met UV-B bij psoriasis ondersteunen (Valkova 2007). De antivirale werking ziet men in de behandeling met bergamot (samen met pepermunt) bij gordelroos.
In het bad: zie algemene toepassingsregels. Bergamot geeft verfrissing, kalmeert en verkwikt in een voetenbad of lichaamsbad: bij alle stress gerelateerde klachten.
Als smaakstof: mogelijkheid om zelf Earl Grey thee te maken.
In de aromaverdamper: enkele druppels naar eigen voorkeur .
Op de huid: maximaal 0,4 % in een basisolie. Nooit puur op de huid gebruiken.
In het bad: maximaal 5 druppels in een vol bad.
Zie algemene toepassingsregels
Bij een lage dosering is bergamot niet toxisch en niet irriterend.
Door de aanwezige furocoumarinen in geperste bergamotolie, kan de lichtgevoeligheid van de huid worden verhoogd (fotosensibiliteit). Het was vroeger een onderdeel van snelbruinende zonnemiddelen. Echter, bergamot op de huid en blootstelling aan de zon kan leiden tot hyperpigmentering en/of allergische ontstekingingsreacties van de huid (Berlogue dermatitis). Ook kunnen pigmentvlekken optreden als bergamot onderdeel is van een geurmengsel of parfum en op de onbedekte huid wordt aangebracht. Om het fototoxische effect te vermijden zouden huid- en massageoliën niet meer dan 0,4 % bergamot mogen bevatten of geen blootstelling aan de zon voor 12 – 18 uur (Tisserand and Young 2014). 0,4 % is ongeveer 4 – 6 druppels op 100 ml basisolie. Dit ongewenst fototoxische effect verder worden vermeden door gebruik van bergamot FCF (zie hierboven). Bergamot bevat monoterpenen die kunnen oxideren. Verouderde olie kan leiden tot huidirritaties.
Gebruik geen geperste bergamotolie op de huid in de zon. Hoewel het herpesvirus wordt bestreden door bergamot, is het door de fototoxische werking af te raden bergamot te gebruiken bij een koortslip. Hoe ouder de olie, hoe hoger de kans op overgevoeligheid en irritatie.
Kaneelblad Kaneel is één van de belangrijkste specerijen ter wereld. Het speelde een belangrijke rol in onze koloniale geschiedenis. De Nederlanders beheersten de kaneelhandel uit Ceylon tot 1833 vanwege de…
Grapefruit Het geslacht Citrus bestaat uit 12 – 30 soorten en tot 145 variëteiten. De grapefruit is een hybride tussen de C. grandis (pomelo of pompelmoes) en de C. sinensis…
